چرم چیست؟ انواع چرم کدامند؟ انواع چرم طبیعی و مصنوعی کدامند؟
چرم یا به زبان انگلیسی Leather از دباغی پوست حیوانات مختلف (خصوصا گاو) به دست می‌آید. در واقع دانستن معنای این محصول، ما را بیشتر با کاربرد، خصوصیات و شکل آن آشنا می‌کند. چرم طبیعی به آماده سازی و پرداخت پوست برخی از حیوانات مانند گاو، بز، گوسفند و … اطلاق می‌شود. جالب است بدانید که فرایند تولید چرم، به وسیله یک روش شیمیایی به نام دباغی انجام می‌گیرد. دباغی مانع از فاسد شدن حیوانات وسیله میکروارگانیسم‌ها (قارچ‌ها و باکتری‌ها) می‌شود.
در واقع فرایند دباغی موجب می‌شود که پوست فسادپذیر حیوانات، به یک ماده طبیعی با دوام و انعطاف پذیر برای کاربردهای گوناگون مبدل شود. جالب است بدانید که از ترکیب پوست جانوران با برخی از مواد مانند پوست درخت صنوبر، زاج سفید، فندق، بلوط، سماق، کائوچو و برخی مواد شیمیایی دیگر چرم به دست می‌آید و این چرم بسیار انعطاف پذیر می‌باشد. چرم از پوست خام حیوانات ساخته می‌شود و ساخت آن تحت تاثیر عوامل گوناکونی قرار دارد. با این وجود مفهوم و درک معنی چرم و تعریفی درست و جامع از این ماده، نیاز دقیق به شیوه تولید و بررسی تاریخی آن دارد.
جدول محتوا
روش تولید چرم
روش تولید چرم باکیفیت و مرغوب برای تولید کیف، کفش چرم زنانه و مردانه و سایر اقلام بسیار ارزشمند است. فرایند ساخت این ماده بسیار سخت است. شایسته است که نگاه دقیقی به روش تولید این ماده داشته باشیم.
همانطور که می‌دانید در گذشته فرایند تولید این ماده به صورت دستی انجام می‌گرفت. پوست‌های تازه حیوانات را در مقابل آفتاب خشک می‌کردند و برای نرم شدن آن را می‌کوبیدند. برای آنکه کیفیت پوست کیفیت اولیه خود را حفظ کند به آن نمک می‌زدند و آن را دود می‌دادند. اما امروزه در عصر مدرن، فرایند تولید این ماده در 3 مرحله کلی (آماده کردن برای دباغی، دباغی و پرداخت) انجام می‌گیرد.
۱) مرحله مقدماتی یا آماده سازی برای دباغی
بعد از کندن پوست حیوان برای محافظت آن را در انبار ذخیره می‌کنند. در حقیقت بعد از چند ساعت مرگ حیوان، پوست حیوان تجزیه خواهد شد. برای جلوگیری از تجزیه شدن آن، پوست را با روش دهیدراته کردن محافظت می‌کنند. دهیدراته کردن شامل خشک شدن پوست در مقابل هوا، نمک پاشی آن و یا به وسیله اسید است.
۲) مرحله دباغی
در ابتدا پوست حیوان را برای اینکه نرم و تمیز شود، می‌شویند. مو‌های روی پوست حیوان را به وسیله روش مخصوصی به نام آهک زنی (غوطه ور کردن پوست حیوان در مخلوط آب و آهک) برمیدارند. در این مرحله مو‌ها و بافت‌های اضافی روی پوست به طور کامل از بین می‌روند.
یکی از قدیمی‌ترین روش‌های دباغی استفاده از عصاره گیاهان ( قسمت هایی گیاه مانند برگ، بذر، پوست و ریشه که حاوی تانن) است. استفاده از این روش ممکن است هفته ها یا ماه ها طول بکشد و سبب تولید یک چرم بسیار مقاوم در برابر آب شود.
دباغی با مواد معدنی: برای تولید چرمی پایدار و نرم از نمک‌ها ( مانند نمک کروم) استفاده می‌کنند. این روش بهترین روش جهت تولید چرم‌های سبک می‌باشد.
دباغی با روغن: از روغن ماهی، مواد چرب و دیگر روغن‌ها استفاده می‌کنند. دباغی با روغن بیشتر برای تولید چرم حاصل از پوست شوکا یا بز کوهی استفاده می‌کنند.
۳) مرحله پرداخت
در مرحله بعد جهت پاک کردن آهک و شستشوی دوباره پوست ساییدن آن جهت تقویت شادابی و رنگ چرم (به وسیله از بین بردن آنزیم پروتئینی) و ترشی گذاری (جهت تهیه یک چرم نرم و تمیز) پرداخت می‌کنند.
در کل چرم سازی دانش استفاده از نمک‌ها، آنزیم‌ها، اسیدها و تان‌ها جهت حل شدن پروتئین‌های غیر فیبری، چربی‌ها و تقویت بهتر پیوند در بین الیاف کلاژن پوست می‌باشد. بعد از مراحل اولیه دباغی کردن، پوست آماده پردازش می‌شود و به چرم تبدیل می‌شود. بعد از دباغی کردن پوست خشک شده و آماده رنگ آمیزی می‌شود. برای نرم کردن و چرب کردن و افزایش دوام و استحکام پوست به آن گریس و روغن‌های مخصوصی می‌زنند. و در نهایت چرم در هوا با رطوبت 14 درصد خشک می‌کنند.
انواع چرم
به طور کلی در صنعت چرم سازی این ماده به دو دسته کلی تقسیم بندی می شود که هر کدام از آنها نحوه تولید و ویژگی‌های خاصی دارند.
چرم طبیعی
این نوع چرم از پوست حیوانات تولید می‌شود و دوام و طول عمر زیادی دارد. این نوع چرم در زمان تولید، حاوی مقداری مواد مضر است. چرم طبیعی از همان آغاز پیدایش بشر به عنوان پوشش بدن استفاده شده است. این روزها با پیشرفت تکنولوژی و کاربرد بسیار زیاد این نوع چرم آن را به دسته‌های ( چرم سبک، نیمه سنگین و سنگین) تقسیم بندی می‌کنند که در متن زیر به طور خلاصه به آنها اشاره می‌کنیم.
چرم مصنوعی
چرم مصنوعی از مواد پلاستیکی تولید می‌شود و در نهایت با رنگ یا موم جهت ایجاد بافت و رنگ، آن را درمان می‌کنند. این نوع چرم این روزها در صنعت مد، کفش و کیف، ساخت مبلمان و استایل بانوان به وفور مورد استفاده قرار می‌گیرد. این نوع چرم خیلی به چرم طبیعی شباهت دارد با تفاوت اینکه از پوست حیوانات تولید نمی‌شود و ناخالص می‌باشد و خواص آن مانند چرم طبیعی نیست. پیش از اینکه ادامه دهیم، اگر می‌خواهید تا به طور کامل با انواع چرم مصنوعی آشنا شوید، پیشنهاد می‌کنیم مقاله‌ای که در این مورد برای شما آماده کرده‌ایم را حتما مطالعه فرمایید.
تفاوت چرم طبیعی و مصنوعی
با پیشرفت‌های زیاد در فرایند تولید چرم مصنوعی، از لحاظ شکل ظاهری تفاوت چرم طبیعی و مصنوعی بسیار کاهش یافته است و همین موضوع موجب شده تا برخی از افراد سودجو چرم مصنوعی را با قیمت چرم طبیعی در بازار بفروشند. همین امر سبب شده تا توجه و اهمیت به تفاوت چرم طبیعی و مصنوعی و تشخیص آنها از یکدیگر دو چندان شود. در ادامه به چند روش جهت تشخیص چرم مصنوعی و طبیعی می پردازیم:
- بو: بوی چرم یکی از راه ها جهت تشخیص چرم طبیعی از مصنوعی است. چرم طبیعی بوی تن حیوانات می‌دهد در حالی چرم مصنوعی بوی پلاستیک خواهد داد.
- بافت: بافت چرم طبیعی غیریکنواخت است. ضخامت پارچه در قسمت های گوناگون آن برابر نیست. اگر چرم طبیعی را درست در زیر نور آفتاب بگیرید، به علت همسان نبودن بافت چرم طبیعی، بازتاب نور در تمامی سطوح چرم یکسان نمی باشد. البته ناگفته نماند که در بخش پشتی محصول تفاوت چرم مصنوعی و طبیعی مشخص می‌باشد. چرم مصنوعی با نخ دوخته خواهد شد ولی سطح پشتی چرم طبیعی پرداخت شده می باشد.
- حرارت: همانطور که در متن بالا به آن اشاره نمودیم چرم مصنوعی از مواد پلاستیکی ساخته شده و در صورت نزدیک شدن حرارت فورا جمع می‌شود. در حالی که چرم طبیعی در مقابل حرارت مقاوم می‌باشد و در صورت نزدیکی زیاد شعله بوی موی سوخته خواهد داد.
- شناسنامه: تمام وسایلی که از چرم طبیعی تولید خواهند شد، دارای نشان مخصوص و برچسب هستند. چرم های طبیعی به دلیل فرایند تولید پر هزینه ای که دارند، قیمت بیشتری دارد.
انواع چرم طبیعی
چرم‌ها بر اساس ضخامت و میزان استحکام و نرمی آن به سه دسته کلی تقسیم می‌شوند، چرم سبک، چرم نیمه‌سنگین و چرم سنگین.
- چرم سبک: چرم سبک از پوست حیواناتی مانند بز، بزغاله، بره و گوسفند به دست خواهد آمد. این نوع چرم‌ها به علت اینکه بسیار نازک و ظریف می‌باشند در ساخت برخی محصولات مانند کاپشن، انواع لباس و … استفاده می‌شوند. و از چرم‌های سبک و بی کیفیت در تهیه آستر لباس استفاده می کنند.
- چرم نیمه سنگین: این نوع چرم از پوست حیواناتی همانند شتر مرغ و کروکودیل و … ساخته می‌شود. چرم‌های نیمه سنگین به علت گران بودن و کمیاب بودنشان در ساخت محصولاتی که جنبه لوکس و تزئینی دارند، مورد استفاده قرار می‌گیرند.
- چرم سنگین: به چرمی گفته می‌شود که از پوست حیواناتی همانند گوساله، گاو، شتر، گاومیش و … ساخته می‌شود. این نوع چرم جزو بهترین نوع چرم‌ها است و در قیاس با چرم های دیگر مقاومت و ظاهر زیباتری دارد. چرم سنگین به دلیل استحکام زیاد از آن در تهیه کیف‌های جیبی و دستی باکیفیت، تسمه‌های ماشین آلات، رویه و زیره کفش و استفاده می‌شود.
انواع چرم حیوانات
- چرم گاو: تراکم الیاف چرم گاوی زیاد است و از مقاومت بسیار بالایی برخوردار می‌باشد. سطح آن صاف بوده و به دو شکل مختلف ( خشک و نرم) در ضخامت‌های گوناگون تهیه می‌شود. از این نوع چرم در تهیه لباس، دستکش، کیف، کفش و … استفاده می‌کنند.
- چرم گوسفند: تراکم الیاف چرم گوسفندی در قیاس با دیگر چرم‌ها بسیار کمتر است و مانند چرم گوساله ای و گاوی مقاومت چندان بالای ندارد. سطح آنها هم همانند چرم گاوی صاف بوده و با توجه به اینکه این چرم از وزن کم و لطافت زیادی برخوردار است از آن در تهیه دستکش، روکش صندلی، لباس و کیف به وفور استفاده می‌کنند.
- چرم بز: تراکم الیاف چرم بز در مقایسه با چرم گوسفند بیشتر بوده ولی از چرم گاوی کمتر است. زیرا مقاومت خوبی دارد. این نوع چرم در قیاس با چرم‌های دیگر سبک‌تر و انعطاف پذیر‌تر می باشد. از این نوع چرم در تهیه کفش و کیف استفاده می‌کنند.
- چرم گاومیش: چرم گاومیش در قیاس با چرم گاوی بسیار ضخیم‌تر است و از آن جهت ساخت زین اسب، کمربند، چمدان و … استفاده می‌کنند.
- چرم گوزن: چرم گوزن بسیار صاف و نرم است. ولی نسبت به چرم گاوی قوی و محکم نیست. از لحاظ ماندگاری و دوام چرم گوزن همانند چرم گوسفندی است با تفاوت اینکه چرم گوزن سخت تر است. از این نوع چرم در تولید توپ فوتبال، کیف و پوشاک استفاده می‌کنند.
انواع چرم بر اساس شکل ظاهری
چرم نوبوک
این نوع چرم از بیرونی‌ترین لایه پوست حیوانات تهیه خواهد شد و در مقابل خش مقاوم بوده. استحکام و مقاومت این نوع چرم از چرم اشبالت و جیر بیشتر است. از چرم نوبوک برای ساخت کمربند، کفش و کیف استفاده می‌کنند.
چرم جیر
از درونی‌ترین لایه پوست حیوانات چرم جیر تولید می‌شود. این نوع چرم نرم تر بوده و حالت مخملی و پرز دارد و استحکام زیادی ندارد.
چرم ورنی
چرم ورنی از گوشت گاو و گوساله تولید می‌شود و به ظاهر بسیار زیبا و براقش شناخته خواهد شد. بعد از ساخت چرم معمولا روی چرم را با لعاب لاکی پوشش می دهند تا ظاهر براقی داشته باشد.
چرم اشبالت
از بخش میانی پوست چرم اشبالت تولید می‌شود. این چرم برخلاف چرم نوبوک، سطح پرزداری دارد.
چرم کروکو
در واقع همان چرم طبیعی است که روی چرم طرح پوست کروکودیل یا مار می‌زنند.
انواع چرم طبیعی بر اساس کیفیت
چرم تمام دانه
به محکم‌ترین و بادوام‌ترین قیمت پوست چرم حیوان تمام دانه می‌گویند و درست زیر موی قرار دارد و صاف نمی‌شود. به چرم تمام دانه، چرم خالص هم می‌گویند. الیاف موجود چرم تمام دانه به قوی ترین شکل ساخته می‌شوند. بنابراین در برابر سوراخ شدم، پارگی، ترک و رطوبت مقاوم است. باکیفیت ترین محصولات چرمی از این نوع چرم ساخته می شوند. این چرم بوی خاصی دارد و درست همرنگ پوست حیوانات می‌باشند و قابل رنگ پذیری نیست.
چرم تاپ گرین
این نوع چرم در رده دوم چرم‌های طبیعی قرار گرفته است. بافت این نوع چرم صددرصد طبیعی می باشد. ابن نوع چرم با بافت بسیار خاصی که دارد جزو بهترین نوع چرم طبیعی به حساب می آید. از این نوع چرم در تولید محصولات فراوانی مانند کیف‌ها، لوازم جانبی استفاده می‌کنند.
چرم اصل (genuine)
چرم اصل در واقع چرم خالص نمی‌باشد. چرم اصل در قیاس با چرم خالص کیفیت پایین‌تری دارد. این نوع چرم را با اسپری رنگ می‌کنند. چرم اصل در درجه سوم انواع چرم طبیعی قرار دارد، ولی به مرور زمان کیفیت خود را از دست می دهد.
رنگ آمیزی چرم
در میان انواع چرم، فقط چرم طبیعی را می توان رنگ کرد. از دو رنگ برای رنگ نمودن چرم استفاده می‌کنند. هر کدام از این رنگ‌ها ویژگی های متفاوتی دارند.
1: رنگ‌های محلول در روغن: رنگ های روغنی به چرم استحکام بیشتری خواهند بخشید.
2: رنگ‌های محلول در آب: رنگ‌هایی که در آب حل خواهند شد، ظاهر و رنگ پرم بسیار طبیعی تر به نظر می‌رسد.
در این مطلب سعی کردیم به طور کامل به توضیج چرم طبیعی وهمچین انواع و روش تولید آن بپردازیم. امیدواریم که این مطلب برای شما مفید بوده باشد. سوالات و نظرات خود را با ما به اشتراک بگذارید.